Wzorce językowe dziecka

Mimo, że idą święta i czas ogólnej radości, mnie ogarnął nastrój zadumy, a nawet smutku. Przysłuchując się wypowiedziom dzieci stwierdziłam, że słyszę je, ale nie rozumiem! Język jakim mówią 7-, 8-latki jest zatrważająco niezrozumiały! Można by go porównać do języka ufoludków. Posługując się językiem logopedycznym, który mówi o „kąpieli słownej” dzieci uczących się mówić, można by pomyśleć, że większość dzieci wyrosła „bez owej kąpieli”. Kochany rodzicu! To ty jesteś pierwszą osobą, którą słyszy twoje dziecko i od której czerpie wzorzec językowy. Według “Słownika Encyklopedycznego - Język polski” wzorzec językowy, sposób wysławiania - wymowa, dobór wyrazów, ich odmiana, frazeologia, składnia - uznawany za godny naśladowania; funkcję wzorca językowego pełnią intelektualiści, językoznawcy, literaci, dziennikarze, nauczyciele, rodzice. Nie będę dzisiaj pisać na ten temat już nic więcej. Za kilka dni święta. Czas na zatrzymanie się w biegu i refleksję. Życzę wszystkim Rodzicom - rozmawiajcie ze swoimi dziećmi i dajcie im właściwe wzorce – pięknej, poprawnej, wyraźnej, polskiej wymowy. Dla porównania, zamieszczam normy wymowy głosek.

Wesołych Świąt!

Łatwe - trudne, czyli wymowa samogłosek

Zwykle dużo miejsca poświęca się wymowie „trudnych” głosek, czyli tych „szumiących”, „syczących” czy też „r”. Codzienna praca z dziećmi pokazuje jednak, że wymowa i tych „łatwych”, a więc samogłosek nie zawsze jest prawidłowa.

W poprzednim wpisie zamieściłam właściwy układ warg przy 4 samogłoskach ustnych: a, o, i oraz u/ó. Dzisiaj dołączam ilustracje pozostałych 4, czyli e, i oraz  ą (nosowe o) i ę (nosowe e). Samogłoski ustne wymawiane są przy uniesionym ku górze podniebieniu miękkim, które przywiera wówczas do tylnej ściany jamy gardłowej. Przy samogłoskach nosowych (ę, ą) podniebienie miękkie zajmuje położenie odchylone, strumień powietrza wypływającego z płuc przedostaje się do jamy nosowej i pobudza do drgań zawarte w niej powietrze. 

Zasadnicze różnice między samogłoskami a spółgłoskami są następujące:

·        samogłoski są donośniejsze niż spółgłoski (słyszymy je lepiej),

·        samogłoski są wymawiane przy większym rozwarciu jamy ustnej niż spółgłoski,

·        samogłoski są sylabotwórcze, tworzą sylaby same lub razem ze spółgłoskami, np. o - ko, wo - da, za - ba - wa, natomiast same spółgłoski nie tworzą w języku polskim sylab.

Trzy zasady wymawiania samogłosek:

·        Wymawiając samogłoski, należy otwierać usta i kształtować układ warg jeszcze przed rozpoczęciem ich wymawiania.

·        Przestrzegać niezmiennego, jednolitego brzmienia każdej samogłoski przez cały czas jej trwania.

·        Pilnować, aby wszystkie samogłoski w czasie ich wymawiania znajdowały się w jednym kanale głosowym i aby dźwięk wytwarzał się na wargach oraz przedniej części podniebienia twardego.

Ćwiczenia samogłosek:

·        Poszczególne samogłoski wymawiamy najpierw „oddzielnie” (staccato) a,a,a,a,a…, o,o,o,o…., u,u,u,u…, e,e,e,e…..itd., a potem ciągle (legato) aaaaa, oooo, uuuu, eeee itd.,

·        Wymawiamy każdą samogłoskę po kolei jw. a-o-e-u-i-y, aoeuiy uważając, aby każda samogłoska była czytelna.

·        Wymawiamy samogłoski a-o-e-u-i-y szeptem, bezgłośnie kontrolując w lustrze prawidłowy układ narządów artykulacyjnych.

·        Możemy bawić się rymowankami, wierszykami np.:

A, a, a, pieski dwa,

e, e, e, bawią się.

I, i, i, trzeci śpi.

Czary-mary, kysz, kysz, kysz.

Czy to żaba? Czy to mysz?

Tup, tup, tup, czary-mary,

mam niebieskie okulary.

Okulary mi się zbiły,

wszystkie czary się skończyły

Ćwiczenia można stosować w pracy z dziećmi w różnym wieku, a nawet z młodzieżą. Można je wykorzystać na przykład podczas lekcji w szkole, zajęć z kultury żywego słowa czy na zajęciach teatralnych. Mam nadzieję, że choć w minimalnym stopniu przyczynią się one do podniesienia kultury języka mówionego.

Łatwe ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Bez względu na rodzaj trudności językowych zwykle przydatne są ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne, a szczególnie język. Podaję kilka ćwiczeń, które można wykonywać z dzieckiem w domu.

         1.Dotykanie końcem języka rozchylonych warg.

       2.Dotykanie językiem nosa, brody, w kierunku lewego ucha, a potem prawego.

3. Przesuwanie wysuniętym językiem poziomo z jednej strony na drugą.

4. Przesuwanie wysuniętym językiem wokół szeroko otwartych ust (oblizywanie dolnej i górnej wargi). Małym dzieciom można posmarować usta np. miodem

5.Wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie go w głąb jamy ustnej. Język powinien wykonywać ruchu poziomo ( jak szuflada).

6.Przesuwanie czubka języka od zębów i cofanie go, mocne tarcie nim o dziąsła i podniebienie, aż do wytworzenia mlaskania.

7.Wykonanie mlaskania czubkiem języka, potem środkiem. Ćwiczenia powtarzać kilkakrotnie (początkowo oddzielnie, potem na przemian).

8.  Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych zębów, a następnie do górnej wargi (przy maksymalnym opuszczeniu szczęki dolnej).

9. Wykonywanie językiem wysuniętym w kształcie grota poziomych ruchów, wahadłowo od jednego do drugiego kącika ust. Język nie powinien dotykać dolnej wargi.

10.Lekko wysunięty język z jamy ustnej opiera się na dolnej wardze i przyjmuje na przemian kształt łopaty i grotu.

11.Wykonywanie wysuniętym daleko na zewnątrz jamy ustnej językiem ruchu kolistego w lewo i w prawo.

12.Oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami.

13.Zaginanie zaostrzonego języka do góry i do dołu, wewnątrz i na zewnątrz jamy ustnej – język nie dotyka warg.

14.Próby dotykania czubkiem języka na przemian ostatnich zębów trzonowych po obu stronach dolnej szczęki, potem górnej, przy otwartej jamie ustnej.

15.Gwizdanie. Ćwiczenie usprawnia i koordynuje pracę języka i warg.

Właściwy układ warg przy samogłoskach: a, o, i oraz u/ó

Nowy rok - pierwszy krok na drodze do sukcesu

Rozpoczynamy nowy rok szkolny, więc na początek kilka słów o jednej z pomocy, jaką stosuję w czasie terapii dyslalii. Mowa o lalometrze.

Lalometr – to bardzo przydatna w terapii logopedycznej pomoc. Wykorzystywany w terapii zarówno substytucji (zamienianiu), deformacji (zniekształcaniu) jak i elizji (opuszczaniu) głosek. Punktem wyjścia jest prezentacja poprawnie brzmiącej głoski i wywoływanie jej u dziecka. Najprościej mówiąc, lalometr służy do określania (mierzenia) postępów dziecka podczas nauki wymowy spółgłosek. Pomaga  uświadomić dziecku i rodzicom jak wiele czasu i etapów trzeba przejść do prawidłowej artykulacji głosek. Spełnia funkcję motywującą, wychowawczą. Uczy uczciwości, szczerości – „solidnie pracujesz- osiągasz wyższy poziom”. Daje satysfakcję z osiąganych wyników. Pozwala zauważyć jak szybko postępuje poprawa w wymowie różnych głosek itp.

Oto przykładowy lalometr nazwany przeze mnie: „Krok po kroku do sukcesu”

1. Wiem, jak wymawia się dźwięk.

2. Mogę wymówić dźwięk w izolacji.

3. Mogę wymówić dźwięk prawidłowo między samogłoskami.

4. Mogę wymówić dźwięk prawidłowo w nagłosie wyrazu.

5. Mogę wymówić dźwięk prawidłowo w śródgłosie wyrazu.

6. Mogę wymówić dźwięk prawidłowo w wygłosie wyrazu.

7. Mogę wymówić dźwięk prawidłowo podczas czytania.

8. Mogę wymówić dźwięk prawidłowo w gabinecie logopedy.

9. Mogę prawidłowo posługiwać się dźwiękiem w mowie spontanicznej.

Nazywam się………………………………………………………………

Uczę się wymawiać głoskę………………………………….

Dzieci bardzo lubią dorysowywać buźkę lub serduszko przy kolejnym stopniu na lalometrze.