Jakiś czas temu
pisałam już o oddychaniu. Wówczas ćwiczenia przeznaczone były głównie dla
najmłodszych. Okazuje się jednak, że jest potrzeba przypomnienia kilku zasad
dorosłym, dla których głos jest narzędziem pracy.
Zacznijmy od
komunikacji. Komunikacja z użyciem języka
naturalnego, czyli mowy to komunikacja werbalna. Jest to podstawowy sposób komunikacji
międzyludzkiej. Komunikacji werbalnej najczęściej towarzyszy komunikacja niewerbalna. W trakcie rozmowy
treściom towarzyszą gesty
oraz mimika,
które w przyjętym kodzie
językowym w danej kulturze
potwierdzają komunikaty zwerbalizowane. Jednym z elementów stylu komunikacji jest tzw. preferowana
forma ekspresji, czyli: brzmienie głosu, a więc ton, wysokość, akcent, intonacja. Cechy te wzmacniają lub
osłabiają procesy komunikacji. Osobom zawodowo używającym głosu, szczególnie
zależy na dobrej komunikacji. Kształceniem prawidłowej umiejętności władania
głosem zajmuje się emisja głosu. Nauka
emisji odbywa się w oparciu o ćwiczenia oddechowe, głosowe, dykcyjne
oraz rozluźniające ćwiczenia fizyczne. Ćwiczenia oddechowe zwiększają
pojemność płuc, uczą ekonomicznego zużywania powietrza. Wdech powinien być
głęboki, a zapas powietrza w czasie mówienia nie może być zużyty do końca. Na
początek 2 ćwiczenia oddechowe:
- Kładziemy się na plecach, rozluźniamy ciało. Jedną dłoń kładziemy pośrodku klatki piersiowej, drugą– na górnej części brzucha. Wdech - klatka piersiowa i brzuch wypychane są ku górze, dłonie kontrolują ruchy klatki piersiowej i brzucha. Wydech - brzuch zapada się, dłonie kontrolują ruchy klatki piersiowej i brzucha.
- Stajemy przed lustrem na lekko rozstawionych nogach, obejmujemy dłońmi boki klatki piersiowej (na wysokości dolnej części żeber) tak, aby kciuki były zwrócone do tyłu, wykonaj szybki, pełny wdech ustami i nosem rozsuwając żebra w bok z równoczesnym wysunięciem powłok brzusznych do przodu, wciągnięte powietrze wydychaj wolno i równomiernie, powtórz ćwiczenie wymawiając przy wydechu wydłużoną głoskę fff...lub sss... .
A teraz kilka
zasad higieny głosu nie tylko dla nauczycieli:
- Znajdź swój własny sposób odreagowania stresów. Stosuj ćwiczenia relaksacyjne.
- Używaj głosu zgodnie z nastrojem.
- Stosuj przerwy w czasie mówienia (filmy, slajdy, dyskusja uczniów, samodzielna praca uczniów itp.) i wspomagaj je gestami.
- Rozgrzej narząd głosowy (np. poprzez delikatne mruczenie, ćwiczenia narządów artykulacyjnych i łamańce językowe), rozluźnij całe ciało przed rozpoczęciem pracy.
- W miarę możliwości zadbaj o odpowiednią temperaturę i wilgotność pomieszczenia (optymalna temperatura 18-21 stopni C, wilgotność powietrza 60- 70 %).
- Nie przegrzewaj sali- wietrz ją często (krótko i intensywnie), ale nie wyziębiaj.
- Unikaj przeciągów.
- Wypijaj w ciągu dnia minimum 1,5 l niegazowanej wody mineralnej.
- Nie odchrząkuj przed rozpoczęciem wypowiedzi, przełknij kilka razy ślinę, napij się wody.
- Staraj się nie mówić na zimnym powietrzu, zwłaszcza „pod wiatr”. Na zewnątrz ograniczaj mówienie do minimum, nie mów głośno, nie krzycz.
- Unikaj mówienia w czasie szumu. Mów, gdy w klasie jest cicho.
- Unikaj krzyku, mów bez nadmiernego obciążania narządu głosowego.
- Dzieci słabiej słyszące posadź w pierwszych ławkach.
- Unikaj monotonnego mówienia, różnicuj wysokość głosu i tempo mówienia.
- Podczas mówienia zachowuj wyprostowaną, swobodną postawę ciała.
- Spaceruj po klasie aby zapobiec napięciom.
- Po długiej pracy głosem zachowaj milczenie, pozwól zregenerować się narządowi głosowemu.
- Nie wysilaj narządu głosowego w czasie poważnych infekcji i stanów zapalnych krtani.
- Oszczędzaj głos, ale nie używaj szeptu.
- Unikaj nie tylko czynnego, ale i biernego palenia papierosów.
To na razie
tyle, albo aż tyle.
