Tot, tat i tura, czyli co to jest kappacyzm

Dyslalia (z grec. dys - zaburzenie, lalia - mowa) to ogólne pojęcie różnych postaci wad wymowy. Wśród klasyfikacji dyslalii, czyli zaburzeń artykulacyjnych, nazywanych też zaburzeniami wymowy, czy wadami artykulacyjnymi, znajduje się kappacyzm. Kappacyzm to wada wymowy polegająca na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych zwartych k, k’.
"K" - jest spółgłoską tylnojęzykową, zwarto-wybuchową, bezdźwięczną. Przy jej wymawianiu tylna część grzbietu języka unosi się do podniebienia miękkiego. Żuchwa jest opuszczona, a wargi rozchylone. Wymawiana jest przed wszystkimi samogłoskami, z wyjątkiem: "i" i "y". Głoska ta pojawia się w 2-3 roku życia dziecka. Deformacja (kappacyzm właściwy) polega na zamianie zwarcia językowo – podniebiennego zwarciem wiązadeł głosowych, co powoduje powstanie brzmienia przypominającego spółgłoskę k, k’. Wyraża się również zamianą głoski k na głoskę t (parakappacyzm) np. kot – tot, kura – tura, tak – tat, kawa – tawa itp., lub opuszczeniem głosek tylnojęzykowych zwartych k, k’ (mogikappacyzm) np. kot – ot, kino – ino, kura – ura itp. Głoski te nie występują w systemie fonetycznym dziecka.
Przyczyną kappacyzmu może być niska sprawność ruchowa języka, niewłaściwe ruchy języka, np. z powodu ograniczonych możliwości fizjologicznych. Zamiast wysklepiania się tylnej jego części i zwarcia z podniebieniem miękkim - szczególnie, gdy po "k" i "g" występuje któraś z samogłosek szeregu przedniego (np. "e" , "i") - miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy ustnej.
Przyczyny mogą leżeć po stronie otoczenia- zły wpływ, po stronie sfery słuchowej - brak dostatecznej koncentracji uwagi słuchowej oraz upośledzenie sensoryczno - analitycznej funkcji analizatora słuchowego, w sferze ruchowej - zła koordynacja mięśniowa, upośledzenie precyzyjnych ruchów, zaburzenia kinestezji lub z powodu wad anatomicznych w budowie narządów mowy.

Ćwiczenia, które mogą ułatwić wymowę k:

   Szeroko otwarte przez dziecko usta i próba wymawiania "k". Jeżeli dziecko ma kłopoty z ułożeniem języka, wówczas czubek języka podtrzymujemy szpatułką, trzonkiem łyżeczki lub palcem i polecamy wymawiać :"t", "ta".

    Ułożenie dziecka na wznak i odchylanie głowy ku tyłowi, wówczas język cofa się w głąb gardła pod wpływem własnego ciężaru. Dochodzi do zwarcia tylnej części języka z podniebieniem miękkim.

    Podtrzymując język, zawsze zaczynamy od "t", "ta" , "te" ,"tu".
Polecamy wymawiać "k", "ka" dopiero wtedy, kiedy dziecko opanuje pracę języka potrzebną do wyprodukowania prawidłowego dźwięku.

    W wyrazach, tekstach do ćwiczeń usprawniających unikamy wyrazów z głoską "g", której zniekształcenia z reguły towarzyszą wadliwemu "k". Na początku ćwiczeń unikać należy także głoski "t" z obawy przed hiperkorekcją. Dziecko nastawione na "k", będzie wymawiało "k" tam, gdzie powinno być "t", jeśli "k" wymawiało jak "t". "T" pojawi się w ćwiczeniach, gdy dziecko opanuje już "k" i będzie te dwa dźwięki sprawnie różnicować.

    Prosimy, aby dziecko powtarzało: ka, ke, ko, ku, ką, kę
Logotomy: aka, eke, yko, iko, oko, uku, oką, ekę
ak, ek, yk, ik, ok, uk

Wyrazy kapa, kanapa, kasa, kabel, kamień, koc, koń, koza, kolej, komin, kępa, kura, kuchnia, makaron, oko, okulary, pokój, fabryka, mleko, ręka, mak, rak, hak, rok, sok, klej, lejek, piasek, plecak, lotnik, indyk. 
Zwroty: kasa kolejowa, kolorowa koszula, kulawa koza, kupa kamieni, Kasia karmi kury,
w kuchni leży kamień.